“Sanayi 4.0” devrimini nasıl karşılayacağımız ve  4.5G’ye geçiş, şu an ekonomi ve teknoloji gündemimizin başlıca konuları arasında. Hazırlanan raporlara, hükümet yetkililerinin açıklamalarına ve 4,5G ile ilgili televizyon reklamlarına bakarsanız, uçuşa geçmeye hazırız. Fakat, durum pek öyle göründüğü gibi değil! İnternetin yayılımını arttırmadan, kullanımını yaygınlaştırmadan ne “Sanayi 4.0”a geçiş, ne de 4.5G reklamlarında gösterilen “mutluluk” mümkün. Zira, diğer ülkeler ile kıyasladığında memleketteki dijital entegrasyon oldukça düşük ve entegre olanlar ile olmayanlar arasında ciddi bir uçurum var. Yeni bitirdiğimiz bir araştırma, hem çeşitli boyutlarıyla bu uçurumu ortaya koyuyor, hem de kapamak için bazı yollar öneriyor.

Tek rakibimiz Portekizliler!

İnterneti bizden daha fazla temel hak olarak gören çok az millet var. BBC’nin 2011 yılında 26 ülkede yaptırdığı bir araştırma, katılımcıların yüzde 80’inin İnterneti temel bir hak olarak gördüğüne işaret ediyor. Bu araştırma, Türkiye’de internet erişimini kendileri için temel bir hak olarak görenlerin oranını da yüzde 91 olarak gösteriyor. Bu oranla, araştırmada yer alan diğer ülkeler arasında, Portekiz’den sonra ikinci sırada yer alıyoruz.

64. Hükümet programı adeta bir dijital devrime işaret ediyor!

Milletimizin interneti temel bir hak olarak görmesinin tabi ki siyasi bir yansıması var. İnternet ve bilişim teknolojilerine verilen önem, hem hükümet programlarında,  hem de diğer bir çok strateji belgesinde yoğun bir şekilde vurgulanıyor. Örneğin seçim sonrası açıklanan 64. Hükümet Programı adeta dijital bir devrime işaret ediyor. Ülkenin tüm meselelerine dair yapılacakları anlatan bu dokümanda, “internet”, “bilişim” ve “e-devlet” kelimeleri tarandığında, sadece nicelik olarak değil nitelik olarak da bu kelimelerin önemli bir yer tuttuğu görülüyor.

Gelişmiş dünyanın kat ettiği yolun yarısındayız!

Gelin görün ki, temel bir hak olarak gördüğümüz ve hükümet programlarında sıkça anılan internetin yaygınlığı meselesinde, gelişmiş dünyanın kat ettiği yolun yarısındayız henüz. 2014 yılı sonu itibariyle baktığımızda, 100 kişi başına düşen internet bağlantısı olarak anılan penetrasyon oranında Türkiye, OECD ülkeleri içerisinde oldukça gerilerde yer alıyor. Sadece evlerimizde olan sabit internet bağlantısında değil, son yıllarda yaygınlığının artmasıyla övündüğümüz ve 4.5G’ye geçişle bizi mutluluktan uçuran mobil internet bağlantısında da durum aynı.

Peki internetin yayılımını nasıl arttıracağız?

Harvard Üniversitesi Berkman İnternet ve Toplum Merkezi’nin gerçekleştirdiği geniş kapsamlı araştırmanın sonuçları, talep tarafındaki faktörlerin, internetin yayılımında daha etkili olduğuna işaret ediyor. Arz tarafında izlenen politikalardan ve düzenleyici kuralların etkisinin ise, oldukça sınırlı olduğunu ortaya koyuyor. Daha somut bir ifadeyle, bahsi geçen araştırma sosyoekonomik, demografik ve bölgesel faktörlerin internetin yayılımında asıl rolü oynadığına işaret ediyor. Literatürdeki birçok araştırma da bunu destekler nitelikte. Bizim yaptığımız araştırma da sosyoekonomik, demografik ve bölgesel faktörlerin Türkiye’de internetin yayılmasında  belirleyici olduğunu gösteriyor.

Türkiye’deki en kapsamlı veri setinden yararlandık

Çalışmada kullandığımız veri seti, TÜİK’in 2014 yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketine ait. TUİK’in her yıl yaptığı bu anketin amacı, hanehalklarının sahip olduğu bilgi – iletişim teknolojileri araçları ve bunların kullanımları hakkında bilgi edinmek. Oldukça geniş bir örnekleme sahip olan bu anket, Türkiye genelini temsil yeteneğine sahip. Dolayısıyla, sektördeki firmaların sadece büyükşehirlerde ve kısıtlı sayıda insanla, kendi amaçları doğrultusunda yaptırdıkları anketlerden oldukça farklı bir yapıya sahip.

İnternete erişimi olanlar ile olmayanlar arasında bir uçurum var!

Çalışmanın ilk bulguları internet bağlantısı olanlar ile olmayanlar arasında hem gelir, hem de eğitim düzeyi açısından çok ciddi bir farklılığa işaret ediyor. Şöyle ki, internete bağlı hanelerin ortalama geliri ile bağlı olamayanların ortalama geliri arasında en az iki kat fark olduğu görülüyor.  Bununla birlikte, ortalama eğitim düzeyleri arasında ise gelirden çok daha keskin bir ayrım göze çarpıyor. İnternet erişimi olan bireylerin ortalama yüzde 15’i üniversite mezunu, erişimi olmayanlarda ise bu ortalama on binde 5 civarında. Yaş ve çalışma durumunda da çarpıcı farklılılar olduğu daikkat çekiyor. Özetle bu durum Türkiye’de bir dijital uçurumun varlığına işaret ediyor.

İnternet erişimini hanelerin/bireylerin hangi özellikleri belirliyor?

Çalışmanın asıl odağını oluşturan bu soruya bulduğumuz cevap: hane geliri, çalışıyor olmak, lise veya üniversite mezunu olmak, genç olmak, ve erkek olmak, internete bağlanma olasılığını arttırıyor. Bu durum başka ülkeler için yapılmış çalışmaların sonuçlarını Türkiye için de doğrular nitelikte. Fakat bu çalışmalardan farklı olarak, hanede ilkokul çağında çocuğun olması da internete bağlanma açısından önemli bir belirleyici olarak karşımıza çıkıyor.

Peki, bu çalışmanın bulguları bize ne söylüyor?

Öncelikle, ortaya koyduğumuz dijital uçurumun varlığı dikkate alınmalı. Bu uçurumu göz ardı edersek, Sanayi 4.0’ı, “Sanayi: 4, Türkiye: 0” şeklinde okuma riskimiz oldukça yüksek. Bu riski bertaraf etmek için kaybedecek bir günümüz bile yok. Aksi halde, olacaklardan bizi 4.5G hızı bile kurtaramaz.

İkincisi, hanede ilkokul çağındaki çocuğun internete bağlanmayı daha olası hale getirmesi büyük bir fırsat. Zira, Türkiye’de ilkokul çağında bu kadar kalabalık bir nüfusu bir daha görmek mümkün olmayacak. Bu fırsatı kaçırmamak ve bu çağdaki çocukları dijital dünya ile tanıştırmak gerekiyor. Bunun için hala tam anlamıyla hayata geçmeyen Fatih Projesine hız verilmeli; gerekirse “Fatih 2.0” icat edilmeli.

Son olarak, kadının iş gücüne katılım oranı arttırılmadığı sürece, kadın-erkek arasında birçok alanda var olan uçurumun dijital anlamda da giderilemeyeceği gözüküyor. Başka birçok derde de çare olacak bu mesele de unutulmamalı!