Belki hatırlarsınız, bundan iki yıl kadar önce uçak biletlerine tavan fiyat koyulmuştu. Dönemin ulaştırma bakanı bir toplantı sonrasında, sektör temsilcilerini de yanına alarak, yurtiçi uçak bileti fiyatların 300 TL’yi geçmeyeceğini, bir basın toplantısı ile açıklamıştı. Benzer bir açıklama, geçtiğimiz hafta  tarım, gıda ve hayvancılık bakanının kırmızı et sektörü temsilcileri ile yaptığı toplantı sonrasında geldi. Kırmızı et mamullerine tavan fiyat koyuldu.

Öncelikle bir konuya açıklık getirelim, bu tür tavan fiyat uygulamalarının herhangi bir cezai yaptırımı bulunmuyor. Yani, belirtilen fiyatların üzerinde satış yapanlar için verebileceğiniz yasal bir ceza söz konusu değil. Dolayısıyla gerek bilet fiyatları, gerekse et fiyatları için getirilen kısıtlamalar aslında gönüllülük esasına dayanan sözlerden ibaret.

Uçak biletlerindeki tavan fiyat uygulamasını hatırlayalım

Yurtiçi talebin nispeten düşük olduğu Kasım – Aralık (2013) aylarında açıklanan uçak biletleri için tavan fiyat, talebin yüksek olduğu yaz aylarına gelindiğinde, havayolu firmalarının unuttuğu bir söz halini aldı. Bakanlığın tavanı revize etmesi de işe yaramadı ve başta Türk Hava Yolları olmak üzere, firmalar tavan uygulamasına uymadılar. Bunun üzerine Ulaştırma Bakanlığı da Mayıs 2015’te bilet fiyatlarına artık karışmayacağını belirtti.

Peki, bu işin sonunda ne öğrendik? İlk öğrendiğimiz şey bakanlığın sektör temsilcilerini karşısına alıp, bu fiyatların üzerine çıkmayın demesinin hiçbir etkisi olmadığı. İkincisi ise, söz konusu piyasaların dinamiklerini bir kenara bırakıp sadece ortaya çıkan sonucu değiştirmeye çalışmanın hiçbir işe yaramadığı.

Gelelim kırmızı ete getirilen tavan fiyat uygulamasına

Kırmızı ete getirilen tavan fiyat, bilet fiyatlarına getirilene çok benziyor. Her iki uygulama da sektör temsilcilerinin verdikleri sözlere dayanıyor. Sebepten çok, sonuca odaklanıyor. Yalnız bu sefer ki fark, sektör temsilcilerinin tavan fiyata riayet etmemeleri durumunda hükümetin et ithalatını serbestleştirebileceğine dair açıklamaları. Şu an oldukça sınırlı olan kırmızı et ithalatının gevşetilmesinin fiyatları hızlıca aşağı düşüreceğinden endişe eden sektördeki etkili oyuncular tavan fiyat uygulamasına uyulması için azami çaba sarf edeceklerdir. Bu ne kadar etki yaratacak, önümüzdeki günlerde göreceğiz.

Peki, bu tavan fiyat tutmazsa biz nasıl daha ucuza et yiyebileceğiz?

Bu sorunun tek bir cevabı var: rekabeti arttırarak. Pazarda oluşan fiyatlar, arz ve talep koşullarının ortaya çıkardığı bir sonuçtur. Eğer bu fiyatların yüksek olduğunu ve düşmesi gerektiğini düşünüyorsanız pazarın dinamiklerine bakıp, bunun nasıl mümkün olabileceği dair çaba sarf etmeniz gerekir. Etin daha fazla üretilip, pazara sunulmasını engelleyen şey nedir? sorusuna somut bir cevap bulunması gerekir.

Eğer gazetelerde yazdığı gibi et, üreticilerden düşük fiyatlara satın alınıp, tüketicilere yüksek fiyattan sunuluyorsa, aradaki bu tedarik süreci çok iyi analiz edilmelidir. Eğer tedarik kısmındaki rekabet eksikliği böyle bir sonuca sebep oluyor ise, rekabetin önündeki engeller nelerdir tek tek ortaya konulmalıdır. Söz konusu tedarik pazarlarına giriş engelleri varsa, kamu otoriteleri engellerinin kaldırılması konusunda tedbir almalıdır. Aksi halde, fiyat mekanizması bir sinyal olmaktan çıkar, et üreticileri için düşük, tüketiciler için yüksek fiyatlar sürmeye devam eder ve biz bu meseleyi daha çok konuşuruz.

Özetle piyasa dinamiklerini bir kenara bırakıp sadece ortaya çıkan sonuçlarla ilgilenmek, hastalığı bir kenara bırakıp semptomları gidermeye uğraşmaktır. Bu, Don Kişot’un yel değirmenleri ile savaşması gibi iyi niyetli ama nafile bir çabadır. Kırmızı et meselesinde gerçekten sonuca ulaşılmak isteniyorsa, ilk olarak şu soruya cevap aranarak başlanabilir: “Tavan fiyat uygulamasıyla etin perakende fiyatında 10 TL’ye yakın bir düşüş yaşanacak, acaba aradaki bu farka kim ne kadar katlanacak?”

Bir komediye dönen ekmek fiyatları ise, daha uzun  bir yazıyı hak ediyor. O zamana kadar beklemek istemiyorsanız bu videoyu izleyip, yorumsuz bilgi sahibi olabilirsiniz.